“Çocuklar ahlaki değerleri, rol modelle öğreniyor”
İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. T. Gül Şendil, çocuklarda ahlak gelişiminin önemi ve ahlak gelişiminde ebeveyn ve çevrenin rolünü değerlendirdi.
Ahlakın insanın içsel pusulası olup, doğruyu, yanlışı, iyiyi, kötüyü ayırt etmesini sağlayan, ilke, kural ve değerler bütünü olduğunu belirten Şendil, “Ahlaki gelişim sadece çocukların kişisel gelişimi için değil, toplumsal düzen ve huzur için de büyük önem taşır” dedi.
Erken dönemde kazanılan değerler ilerideki yılları etkiliyor
Erken çocukluk dönemindeki ahlaki değerlerin önemine işaret eden Şendil, “Bu alandaki araştırmalar, özellikle 0-6 yaş döneminde ebeveyn çocuk ilişkilerinin, empati ve iş birliği gibi değerlerin gelişimi açısından kritik olduğunu ortaya koyar. Erken dönemde kazanılan ahlaki değerler, ileriki yaşlarda sosyal ve akademik başarıyı da etkiler” diye konuştu.
Ahlaki gelişim, sürekli bir süreçtir
Ahlakın bebeklik döneminden başlayarak yetişkin yıllarına kadar devam eden bir öğrenme sürecinde kazanıldığını kaydeden Şendil, şunları söyledi:
“Ahlaki gelişimi açıklayan kuramcılardan olan Kohlberg, ahlak gelişimini gelenek öncesi, geleneksel ve gelenek ötesi olmak üzere üç dönemde ele alarak incelemiştir. Gelenek öncesi dönemde 4-9 yaş aralığındaki çocuklar ahlaki değerlere sadece yetişkinlerin cezasından kaçınmak ya da onların onayını almak için uyarlar. Geleneksel dönemde 10-18 yaşlarında kişiler artık toplumsal yaşamın gereği olarak kuralların ve kanunların gerekli olduğu inancına ulaşırlar. Yetişkinliği içeren gelenek ötesi dönemde ise evrensel değerler ön plana geçer. Dolayısıyla toplumsal kural ve kanunların insanlar tarafından yapıldığı ve insanlık için daha uygun hale getirilebileceği anlayışı hakim olur Görüldüğü gibi ahlaki gelişim sürekli bir süreçtir ve çocuklar yaşları ilerledikçe ve deneyim kazandıkça ahlaki algıları da değişebilir.”
Ahlak gelişiminde rol model etkili oluyor
Ebeveyn ve çevrenin, çocukların ahlak gelişiminde kritik bir rol oynadığını ifade eden Şendil, “Çocuklar önce ailelerinde daha sonra ise içinde bulundukları çevrede önemli buldukları kişileri rol model alarak ahlaki değerleri öğrenirler. Bilindiği gibi çocuklar sözlerden ziyade gözledikleri davranışları model alırlar. Bu nedenle yetişkinler, yaptıkları davranışlarla çocuklara model oldukları bilinciyla davranmalıdır” dedi.
Uygun sınırlar ve kurallar konulmalı
Ailelerin çocukların ahlaki gelişimine olumlu katkı sağlamak için başka yöntemler olduğunu da kaydeden Prof. Dr. T. Gül Şendil, “Ailelerin çocuklarıyla sağlıklı iletişim kurmaları, yanlış ya da istenmeyen davranışları konusunda açıklamalar yaparak onlara yön verecek uygun sınırlar ve kurallar koyması da bu yöntemler arasında sayılabilir” dedi.
Duygusal destek verilmeli
Ailelerin çocuklarına duygusal destek vermelerinin de önemli olduğunu belirten Şendil, “Çocukların sağlıklı sosyal etkileşimler içinde olmalarını sağlamaları ve son olarak ahlaki değerlerin kazanımını sağlayacak eğitim ve aktivitelere yönlendirmeleri önemlidir” diye konuştu.
Tüm bu çabalar vicdan gelişimine katkı sağlar
Tüm bu çabaların çocukta, ahlaki duygu, düşünce ve davranışın entegrasyonunu içeren, doğru ve yanlış standartlarının iç düzenlemesi olarak tanımlanan vicdan gelişimine katkıda bulunduğunu belirten Prof. Dr. T. Gül Şendil, “Toplum olarak geleceğimizi garanti altına almak için ahlaklı bir nesil yetiştirmek için gayret göstermeli, ahlaki eğitime önem vermeliyiz” dedi.