Hz. Yusuf’un ebeveynlerini bakanlık makamına alma hadisesi Kur’an’ı Kerimde anne baba valideyn ve ebeveyn terkibi ile ifade edilmektedir. Hz. Yusuf’un as ebveynlerini bakanlıktaki protokole alarak onlara gösterdiği hürmetin siyasal hikmetini anlamaya çalışacağız. Kur’an’ı Kerimde bulunan ilahi hikmetler nazarıyla toplumsal yapının temel taşlarının nasıl düşendiğini görme açısından çok önemli olduğu kanaatindeyim. Israrla bir çok yazımda şu konunun üzerinde durmaya çalışıyorum; Kur’an’ı Kerim ilahi sistemi yeryüzüne hakim etmek için gönderilmiş bir nizam kitabıdır. Çünkü, islamın siyasal anlamda, ümmetin toplumsal zihin dünyasında bir anlam kaybı beraberinde bir çok sorunun kaynağı olduğu kanaatindeyim. Halbuki bu mesele, Kur’an’ın temel esaslarındandır. Dolayısıyla bugün ümmetin en büyük sorunu, Kur’an’a bu gözle bakamama sorunu olduğu kanatindeyim. İşte bu anlam arayışında, Hz. Yusuf as anne babasını protokole alırken gösterdiği hürmette “valideyn” yerine “ebeveyn” mefhumunu kullanmasının siyasi boyutuyla masaya yatırıp anlamaya çalışacağız. Şöyleki; Kur’an da anne-baba terkibinin geçtiği heryerde ya valideyn, ya da ebeveyn mefhumu ile zikreder. Anne hakkının önde olduğu yerde “Valideyn” baba hakkının önde olduğu yerde ise “ebeveyn” olarak zikredilir. Mesela; (İsra/23) Anne öncelenmiştir. (Nisa/11) ayeti kerimede ebeveyn olarak zikredilmiştir. Nisa ayetinde mirastan bahseder. Mal tasarrufunda anne daha özgür ve daha karlı olsa da, Miras paylaşımında baba hakkı daha önde olduğu için ebeveyn gelmiştir. Bu manada Yusuf/100. Ayete bakalım. Bu ayeti kerimede Hz. Yusuf as Anne babasını bakanlığa ayrılan yüksek yere(kürsü veya protokola) aldığında onlara hürmet ettiği için valideyn demesi gerekirdi. Çünkü anne babaya iyilikte bulunmada anne öncelenmelidir. Ama burada durum öyle olmamış. Bunu iki sebep üzerinden anlamak mümkündür; Birincisi, Babası peygamberdir. Peygamberler kendisine inanan toplumun amiridirler. Bu manada babası toplumun yöneticisi olduğu için anneden daha önde gelir. Çünkü toplumsal yönetim gibi çok yorucu olan işleri Yüce Allah (kadına farz kılmayıp) onu erkeklere yüklemiştir. Bu manada devlet protokolünde baba öncelenerek “ebeveyn” zikredilmiştir. İkincisi, Annesi üvey anne olduğu için valideyn gelmemiş olabilir. Dolayısıyla babanın hakkı üvey annenin hakkından öncedir. Çünkü üvey annenin kişiye yakınlığı babasının hanımı olmaktan başka bir yakınlığı yoktur. Usulü-Fıkıhta şöyle bir kaide vardır. Diyelim ki, bir evladın anne babaları kendi ihtiyaçlarını gideremeyecek durumda olsalar, evladın da sadece birine bakacak kadar imkanı olsa anne babanın tüm şartları aynı olduğu takdirde, anneye bakması lazım. Fakat anne üvey olsa babaya bakması gerekir. Kısaca, yusuf/100. ayetin bu iki sebepten dolayı valideyn yerine “ebeveyn” olarak zikredilmiştir. Bu iki şıktan birincisi daha isabetli olduğu kanaatindeyim. Hz. Yakup as Hz. Yusuf as babası olmakla beraber bir toplumun yönetimi üzerinden kıssaya bakmak daha yerinde görüyorum. Çünkü kıssanın en can alıcı noktası toplum yönetimine giden bir siyasal yolun izdüşümü apaçık görülmektedir. Evet birinci şık daha önde görünüyor. Toplumsal yönetim açısından bakılmazsa ebeveynlerin kendi evladına hürmet manasındaki secde etmenin baba evlat ilişkisinde olması gereken (haşa) edep kurallarına da uymamaktadır. Tabi ki, en doğruyu bilen, ancak Yüce Allah’ın kendisidir.