SADRİ MAKSUDİ ARSAL (23.07.1878-20.02.1957) Tatar Türkü idi. Bir ulusalcı idi. Ağabeyi gibi yenilikçi idi. Türkistan’ın geri kalmasına karşı umar olmaya çalıştı. Ruslaşmadı. Diline sahip çıkmaya çalıştı. İsmail Gaspıralı ile tanıştı. Gaspıralı’yı manevi babası kabul etti. Tolstoy ile tanıştı. Kendini kabul ettirdi. Hukuk eğitimi aldı. Sonra politikaya atıldı. Bağımsızlığına düşkündü. Önce Rusya meclisine girdi, Rusya’daki Türklerin sorununu dile getirdi. Kurulması düşünülen İdil-Ural Türk Devleti’nin anayasasını hazırladı. Bu devletin cumhurbaşkanı oldu. Ne yazık ki; nerede bir Türk görse ezmek isteyen Ruslar bunu da yıktı. Avrupa’ya gitmek zorunda kaldı. Mücadelesine burada devam etti. Fransa’da öğretim üyesi olarak Tatar-Türk konularında ders verdi. Paris Konferansı’nda Rusya Türklerinin haklarını savundu. Türkiye’ye çağrıldı. T.C. Kurucu Önderi Mustafa Kemal Atatürk ile tanıştı. Türkiye’de kaldı. Ankara Hukuk Fakültesi’nin kurucuları arasında yerini aldı. Türk Dil Kurumunun kuruluşunda rol oynadı. Türk Tarih Kurumunun kuruluşunda rol oynadı. ”Kadim medeniyetlerin kökenleri arandığı zaman bir çok medeniyetlerin ucunda bir Türk olan bir kavim görüyoruz. Eski medenî kavimlerden, en eski medeniyetlerden örnekleyelim. En eski medeniyet, Mezopotamya’da kurulan medeniyettir. Bu medeniyetin kurucuları kimlerdir? Efendiler, bu medeniyetin kurucuları Sümerlerdir. İkinci örneği alalım. Latin medeniyetinin kurucular kimlerdir? Bu medeniyetin unsurlarını İtalya’ya getiren halk, Etrüsklerdir. Eski Anadolu’da da milattan önce binlerce sene evvel yüksek medeniyet kuran kimlerdi ? Hititlerdi. Bu suretle kadim medeniyetlerden birçoğunun kurucularının TÜRKLER olmuş olduğu anlaşılıyor. Medeniyetçe yükselebilmek için, kendimize güvenmeliyiz, BÜYÜK BİR IRK olduğumuzu bilmeliyiz. Bunun için tarihimizi öğrenmeliyiz. Bugüne kadar mekteplerde okutulan Türk Tarihleri noksandır. Türk’ün parlak geçmişi hakkında doğru bir fikir telkin edebilecek mahiyette değildir. Tarihini iyi bilmeyen millet doğru yola teveccüh edemez. Bugünkü hayatının istikâmetini şuurla tayin edemeyen millet, istikbalini temin edemez. Bütün milletler yükselme devirlerinde mâzileriyle alakadar olmuşlardır. Bizde de böyle olacaktır.” “Tarihi gerçekleri kabul eden bütün dünya aydınlarının görevi, Türk’ün azametli ve şerefli tarihi rolü önünde hürmetle eğilmektir” diyerek onbinlerce yılı aşkın derin ve kadim Türk tarihini ortaya koymaya çalıştı. Ağabeyinden aldığı Türklük bilincini çocuklarına da aşıladı. Kızı Adile Ayda, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk kadın diplomatı oldu. Roma’ya büyükelçiliğine atandı. Babasının izinden giden Adile Ayda Etrüskleri araştırdı, kitaplar yazdı. Üzerine düşen görevi yaptı. Yaşamını Türklük için adayan ve kendinden sonrakileri de bu yönde yetiştiren, devlet adamı, hukukçu ve düşünür Sadri Maksudi Arsal’ı ölümünün 65. yılında saygıyla anıyorum. Tini uçmağa varsın. Murat Kalyoncu (Türkolog)